علم طب چنانکه از مطالعه فصول پیشین دریافته میشود علم طب در میان مسلمین نخست بهمت پزشکان گندیشاپور و سپس با ترجمه‌ها و تعلیمات دسته‌یی از طبیبان که از زبان یونانی اطلاع داشتند و یا کتب منقوله از یونانی بسریانی را بعربی درمیآوردند، بنیان گذاشته شد. این مترجمان بیشتر بنقل کتب طبیبان مشهور دنیای […]
اخوان الصفا اخوان الصفا و خلّان الوفا طبقه‌یی از حکمای ایرانی قرن چهارمند که خواسته‌اند در نزدیک کردن حکمت یونانی و دین اسلام استوارترین قدم‌ها را بردارند. چنانکه گفتیم در قرن چهارم متعصبان در بغداد و برخی دیگر از بلاد اسلامی شروع بمخالفت با اصحاب علوم اوایل و اهل نظر و تحقیق و بحث […]
صوفیه قرن چهارم و آغاز قرن پنجم در تاریخ تصوّف یکی از ادوار مهم شمرده میشود و درین عصر از ایران مردان بزرگی در این راه برخاسته و در نواحی مختلف این کشور بنشر مقالات فرقه مذکور مبادرت کرده‌اند. در قرن سوم عده بزرگی از مشایخ عالی‌مقام تصوّف در خراسان میزیسته‌اند از قبیل: یحیی بن […]
نتایج نفوذ اصحاب حدیث و اشاعره با غلبه اشاعره و اهل حدیث و سنّت طبعا فرق مشبهّه و مجسمه در این عهد قوّت یافتند و بر اثر نفوذ این دسته‌ها کار تعصب بالا گرفت و آزار مخالفان این فرق از قبیل معتزله و صوفیه و شیعه و فلاسفه و حکما شروع شد و بر اثر […]
فصل دوم عقاید و ادیان و مذاهب در قرن چهارم و آغاز قرن پنجم بقایای ادیان قدیم در ایران قرن چهارم ادیان قدیم هنوز قوّت و انتشار داشت چنانکه در بسیاری از نواحی ایران دین عیسوی و یهودی و زرتشتی منتشر بود و ازین میان آیین زرتشتی بیش از سایر ادیان رواج داشت […]
رسوم و آداب ایرانی و آبادانی و ثروت قسمت بزرگی از رسوم و آیینهای ایرانی قدیم در قرن چهارم همچنان بقوّت باقی بود. بازمانده اصول طبقاتی ایران قدیم در برخی از دربارها هنوز رعایت میشد و اعیاد و رسوم ملّی خواه در دربارهای سلاطین و خواه در میان عامه مردم متداول بود و اگرچه آن […]
دوره اول حکومت غزنوی در اواخر عهد سامانیان بر اثر تسلّط غلامان ترک‌نژاد در دستگاه دولتی و بروز اختلاف در میان امرا و وزراء و صغر سنّ شاهان و ضعف و عدم تدبیر آنان و فشارهای پیاپی آل بویه بر خراسان زمام اداره ممالک وسیع از دست اولیای آن دولت بیرون رفت چنانکه خراسان و […]
امرای طبرستان در این دوره که مورد مطالعه ماست در گرگان و طبرستان و رویان نیز حکومتهایی بوده است که سابقه بعضی از آنها بپیش از اسلام میرسید مانند آل باوند و آل قارن و غیره. در عهد خلافت المستعین (مخلوع بسال ۲۵۳) یکی از اخلاف علی بن ابی طالب بنام حسن بن زید ابن […]
۲- حکومتهای ایران از آغاز قرن چهارم تا تسلّط سلجوقیان اشاره قرن چهارم همچنانکه از حیث علم و ادب اهمیت وافر دارد از لحاظ سیاسی هم در تاریخ ایران حائز اهمیت و ارزش است زیرا این قرن دوره استحصال ایرانیان از قیامها و مجاهداتی است که در قرن دوم و سوم کرده بودند و بهمین […]
شعر عربی شعر عربی در صدر اسلام از لحاظ تصوّرات و تخیّلات شعری و زبان با شعر دوره جاهلی تفاوتی ندارد و همان اختصاصات و خشونتهای بدوی را که در اشعار جاهلی می‌بینیم در این اشعار هم کم‌وبیش ملاحظه می‌کنیم و این وضع تا اواخر قرن اول امتداد داشت. در این دوره شعر عربی خاص […]
